Zamanın çok hızlı akıp gittiği dünyada, kaybolan şey sadece bir ömür değil, asırlardır yaşayan ve bugünlere kadar direnip gelebilen kültürel değerlerdir.

Kültür, geçmiÅŸten bugüne kadar korunan,  yaÅŸanılan toplum tarafından benimsenen, bir toplumu diÄŸerlerinden ayıran davranış biçimidir. Bunun adı bazen medeniyettir; bazen geri kafalılıktır; bazen töredir; bazen de gelenektir.

Zalim dünyada kapitalist ve emperyalist yapının sürekli egemen olması, yaÅŸanılan yerlerden göçü hızlandırmıştır. BüyükÅŸehirlere göç eden toplumlar da, göç ettikleri yerlerde karma bir toplum oluÅŸturarak sancılı bir geçiÅŸ dönemi ortaya çıkmıştır. Kültür, gelenek, töre, saygı ve sevginin renk deÄŸiÅŸtirmesi kaçınılmaz olmuÅŸtur. Bunu da, yetiÅŸkinlerin bizim kuÅŸaklara “Eskiden” baÅŸlığıyla aktardığı “çocukluk”, “ramazanlar”, “düğünler” “imeceler/meciler” vb. konuları biz de ÅŸimdiki kuÅŸaklara kendi yaÅŸadıklarımızı anlatarak görüyoruz.

Ramazanlar, ibadet yerine eÄŸlencelerle anılır oldu; çocukluk,karşılıklı oyunlar yerine sanal ortamda oyunlarla yaÅŸanılır oldu; imecelerin neredeyse adı bile unutulur hale geldi; sevinçli günlerde, düğünlerde asırlardır oynanan folklor oyunu, batının şırıngaladığı gürültülerle aramızdan ayrıldı; hatta atalarımızın dinimizi, örf ve adetlerimizi yaÅŸatmak, gelecek kuÅŸaklara aktarmak için 1890-1915 yılları arasında göç ettiÄŸi günden bu güne konuÅŸulan ve ayrı bir kültürel zenginliÄŸimiz olan “Gürcüce” veya kendi deyimimizle “Çveneburi” 1990’lı yıllara kadar ancak dayanabildi.  (Bu dili yaÅŸatmak adına, dedelerimizden aldığımız emaneti gelecek kuÅŸaklara da aktarma adına, bu yazıyı cümlesi cümlesine aynen Gürcüce de yazacağım. Kelimelerin bir çoÄŸu unutulduÄŸu için birçok kelime hepimize yabancı gelmesi de normaldir.)

Gelenekleri yaÅŸamaya çalışanlara yönelik suçlamalar da yok deÄŸil. Aslında suçlama deÄŸil de, daha çok küçümseme veya utanılacak ÅŸey olarak karşımıza çıkıyor bazen. Bu da “eski kafayı bırak” denerek karşımıza çıkıyor. Tabiidir ki, yaÅŸananların tecrübe olduÄŸunu unutmayıp, geleneklerin de geliÅŸime açık olduÄŸunu unutmamak gerekir. Ama, yok etmeye hakkımız yoktur.

Gerçi kültürden ne anladığımı yazımın başında belirttim ama, oturma-kalkma; yeme-içme; dayanışma ve diyalog şekilleri de birer kültür abidesidir. Medeniyetler ölçüsünde kültürel değerler şekillenir veya emperyal ölçüde yok olur, gider. Tıpkı, tarlada ekilen organik yiyecekler ve bunlara bağlı yapılan yemek çeşitleri gibi.

Geleneklerin yok olmasında en etkin unsurlardan biri de, çok hızlı bir ÅŸekilde “Ataerkil Aile Yapısı”ndan “Çekirdek Aileye” geçilmesi, yani aile kavramının eÅŸ ve çocukla sınırlanmasıdır. MisafirliÄŸe giderken çoÄŸumuz sırf gittiÄŸimiz yerde rahat olalım diye çocukları götürmüyorsak, bayramlarda; düğünlerde;cenazelerde yani iyi ve kötü günlerde yaptığımız ziyaretlerde çocukları götürmüyorsak gelecek kuÅŸaklardan bu davranışları beklemek zavallılıktır. Yani, ne ekersek onu biçeriz. Bizlerin aile büyüklerine yönelik davranış ÅŸeklimiz ne ise, çocuklar tarafından hayatları boyunca o tatbik edilecektir. Yaygın bir deyim vardır: “Böyle gördüm, bunu bilir, bunu söylerim”  ya da “ben böyle bir ÅŸey ne duydum, ne de gördüm” diye.

Sonuç olarak yok olan değerler, bizim değerlerimizdir. Övgüyle söz ettiğimiz kültürel zenginliğimizin bir parçası olmak ve bunu korumak sosyal sorumluluğumuz gereğidir. Bu zenginliği korumak ve yaşatma arzumuz, Milli düşünmemizdendir.

Bize yakışan Ä°ki günlük etme bulma dünyamızda, “emrolunduÄŸumuz gibi dosdoÄŸru olmak” bizi biz yapan deÄŸerlerden utanmak ya da törelerini yaÅŸamaya çalışanları hakir görmek deÄŸildir.

Allah’a emanet olun.

Kenan GÃœLER

tsarsulidan momavlisken…

Samkaro sadats dro Elvis sistsrapit miedineba dakarguli ara mholod sitsotshle aramed saukuneebis ganmavlobaÅŸi dgemde tavisi sijiutit mogtseuli kulturuli faseulobania.

Kultura tsarsulidan dgemde datsuli, garkveuli halhis mier mitvisebuli, eris ertmanetisgan ganmashvavebeli ktseviti forma. Rasac zogjer tsivilisatsia zogjer çamorçeniloba han adat-tsetsebi han kidev
Traditsia hkvia.
Sastiki samkaros kapitalisturi da imperialisturi tskobilebis ganutskvete hegemoniam, satshovrebeli adgilebidan emigratsiebi upro da upro daaçkara. Did kalakebÅŸi emigrirebulma halhmats, dasahlebul punktebÅŸi, ÅŸereuli erisgan ÅŸedgenili, mtkivneuli hana gamoavlina, kulturis, traditsiis, adat- tsetsebis, pativistsemisa da sikvarulis sahetsvlileba gardauvali gahda. Esets uprosebis mier çvens taobas “dzvelad” kvesataulit gadmotsemuli “bavÅŸvoba” ramazani/marhvebi” “kortsilebi” “nadi” da shva sakithebis ÅŸesaheb kvelapers çvents ahlandel taobas vuziarebt.

Ramazani, gvtismsahurebis natsvlad gartobebit moihsenieba, bavÅŸobis, saurtierto tamaÅŸebis adgili tsarmosahvit garemoÅŸi tamaÅŸma ÅŸetsvala, holo nadis sahelits ki sadatsaa davitshebas mietsa, mhiarul dgeebÅŸi, kortsilebÅŸi saukuneebis mandzilze ÅŸesrulebuli polkloruli tsekvebi, dasavletis sarakuna hmaurebma helidan gamogvatsala. Upro metits, çvens tsinaparta rjulis, adat-tsetsebis tshovrebaÅŸi gatarebisa da momaval taobaze gadatsemistsvis 1890-1915 tslebs ÅŸoris emirgatsiidan dgemde salaparako da gamorçeuli kulturuli simdidre “kartuli ena” anu çveni gamotkmit “çveneburi” 1990 ian tslebamde dzlivs moagtsia. (am enis arsebobis gahangrdzlivebis sahelit, tsinapartagan çvenze gadmotsemuli amanatis momaval taobaze gadatsemis survilit, es statia, sitkva sitkvit kartul enazets minda davtsero, imis gamo rom uamravi sitkva davitskebas mietsa amitomats normaluria, rom kvela çventagans utshod mogveçvenos,
Zogjer traditsiebis dauvitskeblobisatvis mzurnvelta mimart dadanaÅŸauleba usatuod arsebobs, printsipÅŸi es, ara danaÅŸauli aramed damtsirebis an kidev sirtshvilis sahit gvhvdeba, amas ki aseti sitkvebit gamohataven. “ dzvel azrebs daanebe tavi”. Bunebrivia, rom ar unda iknas davitsebuli rats çvenma tsinaprebma gamoiares da amastan ertad isits ar unda iknas davitshebuli rom traditsiebs ganvitarebisken gza hsnili akvs. Aravitar ÅŸemthvevaÅŸi artsert çventagans misi amodzirkvis ufleba ar gagavçnia.

Martalia sitkva kultura statiis dasatshisşi ganvmarte, magram garda amisa dajdoma-adgoma, çama-sma urtiert dahmareba da dialogis saheebi titoeuli kulturis dzeglia. Tsivilizatsiis çarçoşi kulturuli faseulobebi sahes miigebs an imperialisturi dzalebit ganadgurdeba. Rogorts kanaşi natesi organuli sakvebi da amastan dakavşirebit gaketebuli nairnairi kerdzebi.
Traditsiiebis mospobis mhriv razets kvelaze didi zegavlena mohda es patriarkaluri ojahis tskobilebis birtvuli ojahis tskobilebaÅŸi çanatsvlebaa. E. Ä° .ojahis meuglita da ÅŸvilebit ÅŸemopargvla. Rodesats sadme stumrad tsavalt, imisatvis rom tavi tavisuplad vigrdznot amitom bavÅŸvebi tuar migvkavs, dgesastsaulebze, kortsilebÅŸi gasvenebaze an misalots tu misasamdzimrebel dgeebÅŸi monahulebis dros bavÅŸvebi tu ar migvkavs momavali taobisgan analogiuri kcevis molodini satsodaobaa. Anu “rasats datesav imas moimkio” rogorc çven viktsevit ojahÅŸi uprosebis mimart bavÅŸvebits mteli tshovreba analogiurs gaitaviseben. Andaza kvelas smenia: “ase vnahe, ase vitsi, da amas vitkvio” an kidev “me aseti ram ar gamigia da arts minahiao”

Sabolood, ganadgurebuli paseulobani, çveni paseulobania. Zemot keba didebit hsenebuli, kulturuli simdidris datsva titoeuli çvenganis sotsialuri pasuhismgeblobaa. Çvens mier am simdidris datsvisa da dauvitskeblobis survili natsionaluri mentalitetidan momdinareobs.
Rats çven şegvşvenis, es tsuti soplis tshovrebaşi: nabrdzanebisamebr samartliani tshovrebaa. Paseulobani romelmats çven çvenad çamogvakaliba misgan sirtshvili an kidev adat-tsesebis dauvitskeblobisatvis mzrunvelta ara raobad çagdeba ar aris.
.
Allahi gparavdet.

Kenan GÃœLER